Εξόρυξη λιθίου: Ανάπτυξη ή καταστροφή;

Η κατάρα των περιοχών του πλανήτη που κρύβουν στο υπέδαφός τους ενεργειακά αποθέματα χτυπά και τη μεγαλύτερη ξηρή λίμνη στον κόσμο, καθώς στη λεκάνη της εκτιμάται ότι βρίσκεται έως και το 70% των παγκόσμιων αποθεμάτων λιθίου, ενός βασικού πόρου για την παγκόσμια ενεργειακή μετάβαση.

Το Σαλάρ Ντε Ουγιούνι με έκταση 10.582 τετραγωνικά χιλιόμετρα, που διαμορφώθηκε ύστερα από μετασχηματισμούς διαφόρων προϊστορικών λιμνών και βρίσκεται στη νοτιοδυτική Βολιβία στο υψίπεδο των Ανδεων, σε ύψος 3.656 μέτρων, καλύπτεται από λίγα μέτρα κρούστας αλατιού.

Η μοναδικότητα του τοπίου και το σημαντικό οικοσύστημα που διαθέτει είναι αυτά που αναδεικνύουν το Σαλάρ Ντε Ουγιούνι ως ένα από τα μεγάλα θαύματα του κόσμου και το δεύτερο πιο δημοφιλές τουριστικό αξιοθέατο της χώρας.

Η απειλή

Ωστόσο, η αλματώδης αύξηση της ζήτησης λιθίου, επιπλέον εξαιτίας της χρήσης του στα έξυπνα τηλέφωνα και στις ελαφριές μπαταρίες των ηλεκτρικών αυτοκινήτων, απειλεί να μεταμορφώσει παντελώς τη φυσιογνωμία της μοναδικής λίμνης αλατιού.

Ο περιβαλλοντικός εφιάλτης που καταφτάνει έχει ήδη εμφανιστεί με έναν ανυπολόγιστο αριθμό τεχνητών λιμνών, μηχανημάτων και εργαζομένων στο νέο συγκρότημα πιλοτικών εγκαταστάσεων για την εξόρυξη του λιθίου που έχει κατασκευαστεί σε έκταση 27 τετραγωνικών χιλιομέτρων στο νοτιοανατολικό τμήμα της πεδιάδας.
Η προοπτική για τη δημιουργία μιας εθνικής βιομηχανίας λιθίου στη Βολιβία που θα επιφέρει ένα «οικονομικό θαύμα» απεικονίζει τα όνειρα περισσότερων από μιας γενιάς πολιτικών, με τον πρόεδρο της χώρας, Εβο Μοράλες, να καυχιέται πρόσφατα ότι «με την εκμετάλλευση του λιθίου σε έκταση 400 τετραγωνικών χιλιόμετρων θα έχουμε αρκετά για να συντηρήσουμε τους εαυτούς μας για έναν αιώνα».

Η κυβέρνηση εκτιμά ότι τα αποθέματα στη Βολιβία αντιστοιχούν περίπου στο 70% των αποθεμάτων λιθίου στον κόσμο ή σε περίπου 100 εκατομμύρια μετρικούς τόνους.

Ωστόσο, η Γεωλογική Υπηρεσία των ΗΠΑ εμφανίζεται πιο μετριοπαθής στις εκτιμήσεις της αποτιμώντας τα κοιτάσματα σε περίπου 9 εκατομμύρια τόνους.

Αλλά η εκκολαπτόμενη βιομηχανία, για την ανάπτυξη της οποίας έχουν αναλάβει να βοηθήσουν κινεζικές και γερμανικές εταιρείες, κρύβει περισσότερες άγνωστες παρά γνωστές επιδράσεις, ειδικά σε σχέση με τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της εξόρυξης του λιθίου από την ένωση του άνθρακα.

Ο Μοράλες ανακοίνωσε ότι η κυβέρνησή του θα επενδύσει 995 εκατομμύρια δολάρια για την ανάπτυξη της βιομηχανίας λιθίου μέχρι το 2019.

Πρόκειται για τη δεύτερη μεγαλύτερη κρατική επένδυση μετά το 1 δισ. δολάρια που διοχετεύτηκαν στον τομέα του φυσικού αερίου πριν από έξι χρόνια.

Ο Μοράλες υπέγραψε συμβόλαιο με τη γερμανική εταιρεία K-UTEC Ag Salt Techonologies για να σχεδιάσει μια πιλοτική μονάδα ανθρακικού λιθίου τον περασμένο Αύγουστο, ενώ η κινεζική Linyi Dake Trade κατασκεύασε το 2014 ένα πιλοτικό εργοστάσιο μπαταριών ιόντων λιθίου στην περιοχή.

Τον περασμένο Ιούλιο, μια άλλη κινεζική εταιρεία, η CAMC Engineering, υπέγραψε σύμβαση για την κατασκευή μιας ακόμη βιομηχανικής μονάδας.

Η παραγωγή λιθίου συνεπάγεται ότι το Σαλάρ Ντε Ουγιούνι δεν θα αποτελεί πλέον έναν προορισμό αποκλειστικά για οικολόγους και τουρίστες.

Η βιομηχανική εκμετάλλευση, που θα ξεκινήσει το 2018, θα «πλημμυρίσει» τη λίμνη αλατιού με βαρέα οχήματα, τοξικά κατάλοιπα και ηλεκτροφόρα καλώδια υψηλής τάσης.

Η Βολιβία ήταν εξαρτημένη από τις εξαγωγές φυσικού αερίου πριν από 18 χρόνια, αλλά από το 2000 η κατανάλωση υπερέβη την ανακάλυψη νέων κοιτασμάτων.

Ετσι, σήμερα επιχειρεί να γίνει η «Σαουδική Αραβία του λιθίου» -ένας κάπως πομπώδης χαρακτηρισμός που τα τελευταία χρόνια ακούγεται όλο και πιο συχνά στη χώρα.

Δεδομένου ότι η «άνθηση» του λιθίου -η κατανάλωση του οποίου έχει αυξηθεί κατά τα τελευταία πέντε χρόνια σε περίπου 5% με 6%- αναμένεται να ξεκινήσει γύρω στο 2020, η Βολιβία μπαίνει σε αυτή την ανερχόμενη αγορά στον σωστό χρόνο.

Η Κίνα έχει μπει στην παραγωγή λιθίου από το 1960 όταν γεωλόγοι ανακάλυψαν εξαιρετικά υψηλές συγκεντρώσεις στις εξατμιζόμενες λίμνες του δυτικού Θιβέτ.

Για χρόνια, η χρήση μικρών ποσοτήτων λιθίου σε αντικαταθλιπτικά χάπια και βιομηχανικά λίπη καθιστούσε αυτόν τον πόρο μη στρατηγικής σημασίας.

Ομως, η χρήση του λιθίου στον αυξανόμενο μεταποιητικό τομέα της υψηλής τεχνολογίας οδήγησε την Κίνα στην αύξηση της παραγωγής με ελάχιστη ανησυχία για τις περιβαλλοντικές παρενέργειες από τη χρήση τοξικών διαλυτών στη διαδικασία διαχωρισμού.

Το 2012, η Ιαπωνία κατέθεσε καταγγελία στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ), υποστηρίζοντας ότι η Κίνα είχε επιβάλει απαγορευτικά υψηλές εξαγωγικές τιμές για τις προμήθειες του λιθίου και των σπάνιων γαιών, προκειμένου να καταστείλει της ανάπτυξή της (καθώς και άλλων χωρών) στην τεχνολογία και την πυρηνική βιομηχανία.

Η Κίνα απάντησε ότι έπρεπε να περιορίσει τις εξαγωγές, εξαιτίας των περιβαλλοντικών πιέσεων που επέφερε η παραγωγή.

Ο ΠΟΕ αποφάνθηκε υπέρ της Ιαπωνίας και η Κίνα στράφηκε στο εξωτερικό για να εξασφαλιστεί ο εφοδιασμός της σε λίθιο ώστε να διατηρήσει την παραγωγικότητα και την ανταγωνιστικότητα των υψηλής τεχνολογίας βιομηχανιών της.

Φτώχεια και ανάπτυξη

Οι εξελίξεις έφεραν στο προσκήνιο τα κοιτάσματα του λιθίου στη Βολιβία, η οποία παραμένει μία από τις πιο φτωχές χώρες της Λατινικής Αμερικής, παρ’ όλο που πέρσι ήταν η ταχύτερα αναπτυσσόμενη οικονομία στη Νότια Αμερική.

Ωστόσο, η χώρα έχει κάνει σημαντικά βήματα στην καταπολέμηση της φτώχειας. Και η στρατηγική για να επιτευχθεί αυτό αποτυπώνεται ξεκάθαρα από τον υπουργό της χώρας Οικονομικών, Λουίς Αρσε, που έχει δηλώσει: «Χρησιμοποιούμε τους φυσικούς πόρους για να αυξήσουμε την παραγωγή και μετά διανέμουμε μεγάλο μέρος των κερδών στην κοινωνία».

Αλλά και όταν ο πρόεδρος της Βολιβίας Εβο Μοράλες ανέλαβε τα καθήκοντά του, υποσχέθηκε να εθνικοποιήσει μέρος των φυσικών πόρων της χώρας και να τους χρησιμοποιήσει για να αναζωογονηθεί η τοπική οικονομία.

Ομως, το υψηλό κόστος της εξόρυξης και η έλλειψη υποδομών ανάγκασαν τον Μοράλες να διαπραγματευτεί με ξένους επενδυτές.

Και η εξόρυξη λιθίου σε μεγάλη κλίμακα θα μπορούσε να καταστρέψει το οικοσύστημα του Σαλάρ Ντε Ουγιούνι.

Το δίλημμα που προκύπτει στοιχειώνει τις πλούσιες σε φυσικούς πόρους χώρες εδώ και δεκαετίες. Να αντληθούν τα οφέλη του ορυκτού πλούτου και να χρησιμοποιηθούν τα κέρδη για να βελτιώσουν τη ζωή των φτωχών ανθρώπων, αλλά ενδεχομένως να καταστραφεί το φυσικό οικοσύστημα.
ΠΗΓΗ ΕΦΣΥΝ Συντάκτης: Τ.Σαραντής